Noime Jadia

CeD TLE – 1B     

Kulturang Pinoy

Panliligaw:Noon at Ngayon

Ano nga  ba ang Kulturang Pinoy ? Ano nga ba ang pinagkaiba nito noon sa ngayon ?

Sa mundong ating ginagalawan, marami na ang pagbabagong nagaganap. Dito sa Pilipinas, marami na tayong tradisyon at kaugalian na dulot ng mga makabagong teknolohiya at impluwensya  ng kultura mula sa ibat’ ibang bansa.

Malaki na nga ang pinagkaiba noon at ngayon lalo na sa kultura. Gaya ng wika, ang kulturang pinoy ay dinamiko, nagbabago. Tulad na lamang ng pamamaraan ng panliligaw noon at ngayon. Nag-iiba ang mga paraan at uri ng panliligaw kasabay ng panahon.

Sinasabing ang panliligaw ay isang hudyat ng kagustuhan ng isang lalaki sa isang babae. Ang panliligaw ay maihahambing sa isang ritwal na ginagawa ng lalaking naniningalang pugad sa babaeng kanyang itinatangi.

Ang panliligaw noong unang panahaon, sinasabing kailangan mo munang dumaan sa butas ng karayom bago mo mapasagot ng isang matamis na “oo” ang iyong nililigawan. Hanggang ligaw tingin, pasulyap-sulyap at bawal mahipo ang kamay, ni dulo ng daliri ng dalaga. Hindi mismong ang dalaga ang unang liligawan ng binata, kundi ang mga magulang nito. Ang mga binata ay nagsisilbi sa mga magulang ng dalaga; ang pangkaraniwang ginagawa ng binata sa probinsya ay ang pagsisibak ng kahoy, pag iigib ng tubig at tumulong sa kung anong gawain sa bahay o samakatuwid pagpapaalila sa magulang ng dalaga.Hindi lamang iyon ginagawa ng isang araw, isang lingo o kaya isang buwan lamang. Hangga’t hindi nabibigyan ng hudyat mula sa magulang ng dalaga ay hindi titigil sa panunuyo ang binata kung talagang desidido ito. Kung mabigyan na ng permiso ng mga magulang ang binata upang ligawan ang kanilang anak, maaari na itong haranahin pagsapit ng gabi. Ang harana ay ginagawa sa kalaliman ng gabi na ang mga lahat ay nagsisitulugan. Kapag dumungaw ang dalaga sa binata, ibig sabihin ay nagbibigay ng oras at atensyon sa binata. Kapag nagsimula ng makita ang ngiti ng dalaga, ibig sabihin ay may pag-asa ang binata sa dalaga. At kapag nakamit na ng lalaki ang matamis na “oo” ng dalaga, maaari ng mag usap ang dalawang nag iibigan. Makalipas lamang ang ilang panahaon at nais na ng dalawa ang magpakasal pinahihintulutan ng mga magulang ng dalaga na magkaroon ng pamamanhikan kung saan ay kasama na ng binata ang kanyang mga magulang upang magkaroon ng mgandang pag uusap ukol sa kasal at makabuo ng magandang relasyon ang bawat panig.

Sa panliligaw noon, malalaman mo kung gaano kaseryoso ang manliligaw na kailangan dumaan sa paninilbihan at mabuting pakikisama.

Samantalang ngayon, marami na ang pinagkaiba ng panliligaw sa ngayon. Ngayon hindi na kailangang duaman kay nanay o kay tatay ang panliligaw. Kahit walang basbas ng mga magulang ay maaari ng manligaw. Dahil na rin siguro sa makabagong teknolohiya. Nandyan na kasi ang “text”, “facebook”, “chat”, at “love match” sa mga radio. Meron naman ang ilan na nakikilala lang sa pagdiriwang o kaya sa inuman, maya maya ay magsyota na. Ika nga ng matatanda,“noon, dadaan ka sa butas ng karayom bago ka sagutin ng babae. Ngayon, para nalang itong isang laro, madaling umpisahan at tapusin.

Noon, nagbibigay ang mga lalaki ng mga sulat o/at tula na sulat kamay na ginagawa nila at nagkikita ang mga magkasintahan na harapan. Ngayon, nandyan na ang cellphone, ipod, computer, atbp. Text-text nalang at nag-uusap sa facebook/’’chat’’ ang mga magkasintahan.

Kung noon, ang babae ang dapat makipag hiwalay. Ngayon, kahit ang lalaki na ay pwede ng makipag hiwalay. Noon, kapag may “date”, ang lalaki ang dapat nagbabayad. Ngayon, minsan nagbabayad din ang babae (hinahati ang “bill”/bayad) dahil sa pagkakapantay ng lalaki at babae.

Noon, umaabot ng ilang buwan ang ligawan bago mapasagot ng lalaki ang babae. Ngayon, hindi pa umabot ng linggo o buwan ang panliligaw ng lalaki sa babae ay agad ng napapasagot ang babae. Ganuon na lamang kadali ngayon.

Noon, harana. Ngayon, pick-up lines.

Ang dami na talaga ang pinagkaiba noon sa ngayon.

Ang pinakamalaking pagbabago siguro, kung noon lalaki ang nanliligaw, ngayon pati babae nanliligaw na rin. At kung noon lalaki ang nanliligaw sa babae, ngayon pati kapwa lalaki nililigawan na rin.

Ano pa kaya ang magbabago sa susunod pang henerasyon?

Noemi L. Jadia                                                           BSE T.L.E/IB                                      Mr. Cubacub

Ang Isang Pagkakamali

Maraming mga tao ang nagtatanong kung sino kaya ang kanilang makakatulayan pagdating ng panahon, ang iba naman ay nagsusumikap talaga upang pumunta sa Quiapo para magpahula pa. Makikita natin kung gaano kadesperado ang mga tao para sa kanilang mga magiging asawa.

Sa panahon na sobrang laki ng populasyon ng ating bansa, sadyang napakarami ng tao ang hindi marunong makuntento sa kung anong meron sa kanila.

 Madali silang matukso ng kung anu-anong mga gawain na maaaring maglagay sa kanila sa kapahamakan at kasawian; hindi mo man alam ang maaaring ibunga ng lahat ng iyong mga gawa, tiyak na hindi mo ito malulusutan kapag nayari ka na!

Walang sinuman ang pwedeng magmalinis at sabihin na hindi sila nagkakasala, sapagkat sabi nga nila “WALANG TAONG PERPEKTO.” Lahat tayo ay maaaring matukso sa pang-aakit ng kapwa natin di ba?

Maraming mag-asawa ngayong ang mabilis na naghihiwalay, dahil sa maaga nilang paglalandi o pagkakamali, kase naman walang sapat na gabay ng magulang o kaya ay laging tambay sa mga kanto at mga lansangan.

Sadyang napaka moderno na nga talaga ng panahon natin ngayon, dahil sa isang iglap lang ay maaari ka nang makahanap ng iyong partner sa pamamagitan ng cellphone, facebook at sa pakikipag-aybol, na nagiging sanhi ng pagluluko ng mga asawang lalaki sa kanilang mga asawang babae.

Sabi nga nila “hindi mo masasabi na matino ang isang relasyon kung hindi kayo dadaan sa mga pagsubok  tulad ng pambabae.” Masusukat mo daw kung gaano katibay ang inyong pagsasama upang ipaglaban lamang ang iyong asawa.

Sabi nga sa isang kanta:

Kay dami ng winasak na tahanan

Kay rami ng matang pinaluha

Kay dami ng pusong sinugatan

Oh! Tukso layuan mo ako..

Lahat tayo, ay may kanya-kanyang nais gawin sa ating mga pamilya upang masabi na hindi tayo susuko kahit na anong mangyari. Paano kaya napaglalabanan ng mga ilaw ng tahanan ang mga pagkakataon na malapit nang masira ang kanilang mga pamilya dahil lang sa isang pagkakamali?

Manloloko talaga ang mga lalaki. Paano ko nasabi? Simple lang dahil maraming mga babae ang kanilang napapaiyak at maraming pamilya ang nasisira dahil sa hindi nila maiwasan ang tukso. Isang tukso na mismong kapwa rin nating mga babae ang gumawa na hindi man lamang marunong makunsensya at maawa sa mga anak ng kanilang nabibiktima. Gayong isa rin naman silang mga babae na pinaglalaruan lang din naman ng mga walang hiyang lalaki na yan!

Bakit nga ba may mga tao na mahilig pumatol sa may asawa na, samantalang napaka dami naming lalaki sa mundo kahit saan ka nga pumunta ay may mga lalaki kang makikita e. bakit kaya mas gusto ng mga bwiset na babae ang pumatol sa may asawa na siguro palagay nila na mas magiging challenging ang kanilang magiging relasyon kapag pumatol sila sa mga taken na.

Bigla tuloy pumasok sa isip ko ang kwento ng aking ina nung panahon na nagloko si papa, si papa kase yung tipo ng lalaki na kahit na huli mo na pilit pa rin niyang dinedeny, kase ganito yun, kaofficemate ni papa yung nagging kirida niya, syempre magkatrabaho sila madalas nilang nakikita ang isa’t isa, samantalang ang aking mudra ay abalang-abala sa pag-aasikaso sa amin at kay papa, nandyan yung paggising niya ay papalantsahin nya yung damit ni papa pamasok at pagka tapos ay titimplahan pa niya ito ng kape, syempre tiwala siya na walang ginagawang kalokohan ang tatay ko. 

Isang araw nagtakataka si mama, kase palaging ginagabing umuwi si papa at doon na nagsimulang maghinala ang lola mo, kaya ginawa ni mama sinundan nya si papa hanggang sa opisina nito sa may Makati at habang sinusundan niya ito ay magulat na lang siya dahil nakasakay niya si papa na kasama pa ang kanyang kirida, at take note naka-akbay pa ang lolo mo sa kanyang kabechay! Huli na nga sa akto pilit pa ring dinedeny ni papa ang nakita ni mama. Simula noon ay nagkaroon na ng lamat ang relasyon nila bilang isang mag-asawa dahil sa isang paglalandi na tinatawag.

Minsan nga naisip ko tuloy habang binubuo ko sa aking isip ang paksang ito na tungkol sa mga lalaking mahilig matukso sa mga babae kahit alam nila na may asawa na sila. Paano kaya kung mangyari sa akin ang mangyari sa mama ko? Ano kaya ang gagawin ko? Yung iba kaseng mga asawa na babae diyan kapag nahuli nila na may kabit ang kanilang asawa kadalasan ang ginagawa na lang nila ay umiyak nang umiyak na tila nag papa-awa sa asawa nila na walang konsensya!

Pagkatapos ay magsusumbong sa kanilang mga magulang, akala mo naman ay mga bata sila, di ba? siguro kung dadating man sa panahon na mangyayari sa akin na lokohin ako ng asawa ko, baka mapatay ko siya at ang kanyang kabit, aba! Hindi madali ang mmagpa- alila sa kanya,at sa kanyang mga anak. Naku! Wag lang talaga siyang magkakamali dahil puputulin ko ang ari niya at ang ari ng kanyang kabit. Di ba’t isang magandang ganti para sa mga lalaki na ubod ng kati at para din sa mga babae na tila parang may higad na hindi mapakali. Ganyan ang bagay sa kanila upang di na umulit pa!

Isang kabit, kirida, other woman, mistress o kabechay, tawag yan sa mga babaeng hindi marunong makuntento sa may asawa na lalaki dahil ang gusto nila ay tipo na may kahati sila para may trill daw sa relasyon nila, at dahil sa kabit lamang siya malamang sa hindi mas “big time “ pa siya gastusan kaysa sa totoong asawa dahil lahat ng luho niya ay ibibigay ng lalaki upang makascore lamang sa kanya. Ang tindi niya noh?

Sa panahon na masyadong ng moderno ang mundo kasabay nito nagiging moderno na rin ang mga kirida ngayon kung dati, masaya na sila kapag nagkikita sila ng palihim ng kanilang mga “papa” ay naku Day! Ngayon hindi na pwede sa kanila yon, kase gusto nila pati sila illegal na rin ng kanilang mga “papa” mas matapang pa nga sila kaysa sa totoong asawa at minsan pa nga ay gusto nila na sa kanila pa mismo umuwi ang lalaki kaysa sa totoong asawa nito.

Maraming mga kwento ang mga tungkol sa mga kirida na matatapang, isa na rito ang pinaka sikat na teleserye na pinanonood ng inyong mga nanay, ito yung kwento ni Angeline na ang pamagat ay “TEMPTATION OF WIFE.”  Sigurado ako na pamilyar kayong lahat dito lalo na yung mga mag-asawa diyan na naranasan na rin ang naranasan ni Angeline na bida sa palabas. Si Angeline kase yung tipo ng asawa na sobrang bait at maalaga sa pamilya kaya nung siya ay aksidenteng nabuntis ni Marcel ay agad siyang pinakasalan nito kahit na tutol ang pamilya nito kay Angeline sapagkat galing si Angeline sa isang mahirap na pamilya. Nagsama sila ni Marcel sa loob ng sampung taon ngaunit yung pagsasama nila ay hindi rin naging maganda dahil nakunan si Angeline. Ito ang naging dahilan upang mambabae itong si Marcel at ang masaklap pa doon ay yung mismong kaibigan pa ng kanyang asawa ang naging kirida niya at yun ay si Heidi, hindi nagtagal ay nagkaroon pa ng bunga ang pagtataksil nila Marcel at, Heidi, bagay na nagtulak kay Heidi upang, mas maging matapang pa siya kay Angeline.

Nakakabulag talaga ang pag-ibig sa buhay ng isang tao, siguro kung pinanganak tayo na dalawa ang ating puso e di sana wala nang matatawag na kabit. Ano? Bakit nga ba isa lang ang pwed nating mahalin at panagakuan ng panghabang-buhay na pagmamahal? Bakit nga ba tayo kailangan mangako kung di rin naman pala natin kayang panindigan ang mga letrang binubuo ng salita “PANGAKO” Bakit kailangan pang ikasal kayong dalawa kung hindi rin naman magtatagal ang inyong pagsasama?

Minsan pa nga ang mga kirida ng ating mga asawa ang siya pang nagiging bida sa buhay nila kaysa sa ating mga legal na asawa. Mahirap para sa isang lalaki ang aminin ang kanyang kasalan, sapagkat alam niya sa sarili niya na kapag umamin siya ay parang binababa na niya ang dangal niya bilang isang lalaki. Dapat kapag kayo ay nakapag-asawa na para hindi magkaroon ng kasawaan sa isa’t isang panatilihin ninyo na sabik pa rin kayo sa isa’t isa kahit kayo ay palaging nagsasama at nagtatabi sa kama.  Kase naman mga babae wag kase kayong masyadong o.a tungkol sa inyong mga asawa, alam niyo ba na hindi makakatulong yan sa inyong pagsasama. Alam ninyo kase yang mga lalaki nay an kapag masyado mong hinigpitan mas lalo silang nasasakal at mas lalo silang mawawalan ng pagmamahal para sa ating mga babae kaya maghahanap yan ng taong makikinig sa kanilang mga problema, pero kapag lalo mo namang niluluwagan ang inyong pagsasama magsasawa at magsasawa din sila sa atin.

Gumawa ako ng isang surbey tungkol sa mga babae na nakakahuli sa kanilang mga asawa na may ibang pinagkaka-abalahan, at nalaman ko na siyam sa sampung babae ang nagsabi na nahuli nila ang kanilang asawa na may iba, at tinanong ko din sila kung paano nila nalalaman na may kalukadidang ang kanilang mga asawa iisa lang ang sagot nila at yun ay kapag daw palaging ginagabi na sa pag-uwi at, laging may kausap sa kanyang cellphone. Nagsisimula na raw silang magduda at ang kanilang pagdududa ay hindi nagkakamali.

Isa na rito ang kwento ni ate Pen-pen, na iniwan ng asawa at sumama sa kanyang kabit  na di hamak daw na mas maganda kaysa sa kanya. Iniwan si ate Pen-pen ng kanyang asawa dahil daw sa kanyang ina na labis daw na kina-iinisan ng kanyang asawa na itago na lamang natin sa pangalan na si kuya Lakay. Base sa kwento ni ate Pen-pen sa akin, kasi daw umaga pa lamang ay nandyan na ang kanyang nanay at kinakatok sila kaya etong si kuya Lakay ay laging naiinis dahil naiistorbo na daw sila sa kanilang pagtulog bagay na sinang-ayunan niya naman. Bukod pa dun nawawalan na daw sila mag-asawa ng “privacy” sa isa’t isa kaya nga daw sila bumukod ay para mabuhay ng tahimik at para hindi na sila paki- alaman ng kanyang nanay. Walang anak sina ate Pen-pen at kuya Lakay; kaya madali kay kuya Lakay ang iwanan si ate Pen-pen dahil wala naman talagang bunga ang kanilang pagsasasama.

Maraming kapit-bahay ko pa ang nag bahagi sa akin ng kanilang buhay mag-asawa. Medyo na awa lang ako talaga kay ate Pen-pen kasi kung susuriin nating maigi wala naman talaga siyang kasalan sa sitwasyon nila mag-asawa siguro kung meron man ayun ay ang di nila pagkakaroon ng anak. Sa kaso ni ate Pen-pen,mas nanalo ang kabit ni kuya Lakay kaysa sa kanya. Siguro hindi sila soulmate ni kuya Lakay kaya hindi nagtagal ang kanilang pagsasama bilang isang mag-asawa.

May ibang kwento naman minsan mas pinipili pa ng mga lalaking asawa ang kanilang pamilya para sa kanilang mga anak. Mas maganda talaga na may bunga yung pagmamahalan ninyo bilang mag-asawa upang may panlaban ka sa mga kontra-bida ng inyong pagsasama. Kadalasan mga anak lang kasi ang nagpapatibay sa samahan ng isang mag-asawa katulad ng kwento ni ate Pen, na wala silang anak ni Kuya Lakay siguro kaya mabilis na nasulot ng kirida si kuya Lakay kase wala naman talaga sila matatawag na pamilya upang ipaglaban nilang dalawa.

Siguro maganda bago kayo magsama ng panghabang-buhay mas maganda kung, kilalanin ninyo muna ang isa’t isa, para walang na kayong magiging duda sa inyong pagsasama.

Kung ako lang ang tatanungin, bago dapat magpakasal ang isang magsyota dapat umabot muna sila sa pitong taon na relasyon, para naman masabi mo na sanay na kayo sa isa’t isa at syempre mas kilala niyo na ang mga sarili ninyo.

Hindi naman talaga masama ang tumingin sa ibang babae, pero dapat mga lalaki hinay-hinay lang kase masyado naman kayong nagpapadala sa inyong mga nararamdaman na mali. Sana man lamang bago kayo pumasok sa bawal na relasyon sana man lang isipin ninyo muna yung mga tao na masasaktan ninyo at sana magpakatotoo kayo sa sarili ninyo, hindi puro kalokohan ang nasa isip ninyo.

Alam ko na wala pa ko sa wastong edad upang sabihin ang lahat nang ito dahil unang una sa lahat wala pa akong pamilya, ni wala nga kong boyfriend e wala naman kaseng nagkakamali sa akin. Gayunpaman, lahat nang ito ay nasabi ko base sa mga naranasan ng pamilya ko. Oo inaamin ko na hindi kami naging perpektong pamilya, kase tulad ng ibang lalaki nagloko din si papa kaya naman ginawa ko ito kase nais kong maliwanagan kayong lahat at para wala na ding taong masasaktan nang dahil lang sa pagkakamali na hindi sinasadya.

Hindi naman masusukat ang tatag ng isang pamilya kung hindi ito dadaan sa isang pagsubok di ba? Kaya naman dapat kapag may nagkamali man sa inyong dalawa hangga’t kaya pang ayusin ay ayusin na upang maiwasan ang paghihiwalay wala namang taong na gusting iwan siya dahil sa isang pagkakamali na ginawa niya. Lahat ng tao ay nagkakamali maaring sinadya o hindi man isa lang naman ang dapat nating gawin sa kanila di ba yun ay ang pagbibigay ng patawad sa kanila.

Totoo nga yung kasabihan na sa una ay puro saya pero dadating ang panahon na iiyak ka. Ibig sabihin na kapag masya kahit na alam mo may masasaktan ka, bandang huli ikaw at ikaw pa rin ang magsisisi ng lahat ng inyong kamaliang nagawa.

Di ba nga utos ng Diyos na mahalin natin ang bawat isa tulad nang pagmamahal Niya sa ating lahat. Siguro panahon na upang mawala na ang mga bagay na walang dulot sa ating maganda, siguro panahon na rin upang tayo ay pagharian ng pagmamahal sa ating mga puso.

Umaasa ako na sana ay wala nang babae iiyak nang dahil lang sa panloloko na ginawa sa kanya ng kanyang asawa at sana rin wala nang babae ang magagawang pumatol sa mga may asawa na. Parang awa nyo na maawa naman kayo sa inyong mga sarili higit pa sa hayop ang ugali ninyo kapag ginawa nyo pa yun!

Uumaasa ako na sa pagbasa nyo ng aking sanaysay ay makakuha kayo ng kaunting aral tungkol sa inyong kamalian sa pag-aasawa ng maaga. Alam ko na darating din ang araw na maghahari sa mundo ang pagmamal na tanging nais ko para sa ating lahat.

Referrence:

·         Philippine Bible Society, Ang Magandang Balita Biblia.

·         Abangan, Bella A.  Lakbay-Diwa, aklat 3: Lakbay-diwa Enteprises.p. 50.

·         https://www.google.com.ph/search?q=temptation+of+wife&newwindow=1&tbm=isch&tbo=u&source=univ&

·         http://definitelyfilipino.com/blog/2013/02/28/kabit-ka-ba-para-sa-yo-to/